استخرهای گردابی(جکوزی)

استخرهای گردابی که گاهی اوقات حمام های گردابی نیز خوانده می شوند،همان استخرهایی هستند که بین عامه مردم به جکوزی شهرت دارند.
واژه جکوزی در واقع از نام شرکتی به همین نام گرفته شده که توسط هفت برادر ایتالیایی در کشور آمریکا ساخته شده است. استخرهای گردابی برای اولین بار توسط شرکت جکوزی به تولید انبوه رسید و بدین ترتیب بود که خیلی زود در سراسر جهان این استخرها با نام جکوزی شناخته شدند.

جکوزی ها در واقع زیر مجموعه ای از استخرها هستند که برای آب درمانی به ویژه ماساژ آبی مورد استفاده قرار می گیرند.در جکوزی ها آب از طریق تعدادی نازل با فشار زیاد به داخل استخر هدایت می شود که این جریان آب پر فشار علاوه بر خواص درمانی در قسمت های مختلف مانند گردن ،پشت پاها،تاثیر آرام بخش و لذت بخشی نیز دارد.

استخرهای هوایی که به آنها حمام های هوا نیز گفته می شود شباهت بسیار زیادی به جکوزی دارند.تفاوت مهم این استخرها با جکوزی آن است که در استخرهای هوایی ، به جای آب هوا از طریق نازل های تعبیه شده در کف استخر به داخل آب دمیده می شود که موجب ایجاد تلاطم خفیف و تاثیر ماساژگونه بسیار ملایمی بر روی پوست می شود.
به لحاظ اقتصادی استخرهای هوایی پر هزینه تر از استخرهای گردابی هستند و در شرایط یکسان پمپ بزرگتری باید در آنها مورد استفاده قرار گیرد که علت آن این است که در استخر هوایی جریان هوا از کف استخر که تحت بیشترین فشار قرار دارد به داخل کاسه استخر دمیده می شود بنابراین برای ورود هوا به داخل استخر فشار ناشی از وزن تمام آب باید توسط پمپ خنثی شود.
به تدریج که حباب های هوا به سمت بالا حرکت می کنند ،فشار وارد بر ان ها نیز کمتر می شود و بدین ترتیب است که حکباب ها منبسط می شوند تا در نهایت در سطح آب از بین رفته و وارد هوا می شوند.

درست است که استخرهای گردابی و هوایی هر دو خواص درمانی نیز دارند ولی تکیه بر خواص درمانی در استخرهای هوایی بسیار بیشتر از استخرهای گردابی است.از این جهت بسیار بعید است که در مجموعه های ورزشی و استخرهای عمومی که صرفا برذای ورزش و تفریح در نظر گرفته شده اند،با استخرهای هوایی مواجه شوید .این استخرها امروزه تنها در مراکز آب درمانی و مراکز توان بخشی مورد استفاده قرار می گیرند.

سیستم لوله کشی جکوزی

سیستم لوله کشی جکوزی (Jaccuzi piping system) به مسیر گردش آب در جکوزی گفته می شود. مسیری که آب در مدار گردش آب جکوزی ها طی می کند مشابه با مدار گردش آب استخرهاست. البته مدار گردش آب استخر و جکوزی ممکن است مشترک و مجزا باشد که هریک مزایا و معایب مخصوص خود را دارد. جکوزی ها به لحاظ سیستم لوله کشی ممکن است مجهز به خط تخلیه اصلی، اسکیمر یا هردوی آن ها باشد. در بعضی از جکوزی ها چند دریچه تخلیه در نظر گرفته می شود تا در مواقعی که یکی از دریچه ها توسط دست یا پای شناگرانمسدود شد، تخلیه آب از طریق سایر دریچه ها امکان پذیر باشد.
در جکوزی ها اسکیمر معمولا به صورت یک واحد مجزا و قابل حمل ساخته شده و در لبه کاسه جکوزی قرار می گیرد. در بعضی از جکوزی های قابل حمل، اسکیمر مجهز به یک فیلتر فشنگی است. بعضی از اسکیمرهای استخرها نیز شامل شیر کنترل سطح آب و واحدهای کلر زنی خودکار نیز هستند.

از آنجا که جکوزی ها معمولا عمق کمی دارند قدرت مکش بالا در دریچه های تخلیه آن ها موجب ایجاد گرداب در داخل جکوزی می شود که برای جلوگیری از بروز این مشکل دریچه تخلیه آن ها معمولا با درپوش های محدب تخلیه ضد گرداب پوشانده می شود. در شکل زیر طرحواره ای از مدار مستقل گردش آب جکوزی ها و اسکیمرهای قابل حمل و اسکیمرهای مخصوص جکوزی نشان داده شده.

مقادیر طراحی جکوزی ها

محدوده متداولی که انجمن اشری برای دستیابی به شرایط آسایش حرارتی شناگران در جکوزی ها تعیین کرده، در جدول زیر ارائه شده.

حداکثر بار در جکوزی ها به ازای هر نفر باید 0.9 m2 باشد بنابراین مساحت کاسه جکوزی را می توان بر مبنای تعداد نفراتی که قرار است به طور همزمان از آن استفاده می کنند تخمین زد.

پایین بودن حجم آب جکوزی ها نسبت به تعداد نفراتی که به طور همزمان از آن استفاده می کنند به این معنی است که نرخ تعویض آب آن ها باید بسیار بیشتر از نرخ تعویض آب استخرها باشد. در همین راستا، تعداد دفعات تعویض آب برای جکوزی ها باید هر نیم ساعت یک بار در نظر گرفته شود.
به طور سرانگشتی هر دو نفر در یک جکوزی معادل با شصت نفر در استخر تولید آلودگی می کنند. همچنین هر نفر در جکوزی در هر ساعت تقریبا 1L عرق می کند. البته در صورتی که آب جکوزی بر مبنای مفادیر توصیه شده در استانداردها تنظیم شود، دستیابی به آبی سالم و ایمن برای شناگران چندان هم دشوار نیست.

به دست آوردن بار های حرارتی جکوزی

برای یک جکوزی بار های حرارتی زیر را باید مد نظر قرار داد.
• بار گرمایی مورد نیاز برای پیش گرمایش
• بار حرارتی اتلافی از سطح جکوزی

برای بدست آوردن این موارد ابتدا باید محاسبه حجم جکوزی را انجام داد.

 

حجم جکوزی

برای بدست آوردن حجم جکوزی ابتدا باید تعیین کرد که این جکوزی برای استفاده ی چند نفر می باشد. به ازای هر شخص که از جکوزی استفاده می کند باید مساحتی بالغ بر 2 متر مربع را در نظر گرفت و بعد از ضرب تعداد افراد در مساحت 2 متر مربع، مساحت جکوزی را تعیین کرد و با در نظر گرفتن شکل جکوزی، ابعاد آن را محاسبه می کنیم.

جکوزی ها معمولا به صورت دایره ساخته می شوند و یا، 6 یا 8 ضلعی خواهند بود. در هر دو صورت با تقریب شکل دایره ای و داشتن مساحت جکوزی، شعاع آن را بدست می آوریم.
A=2*تعداد افراد m2
A=Π r12
حال از طریق فرمول¬های بالا می¬توان شعاع جکوزی را بدست¬ آورد.
پس از بدست آوردن شعاع جکوزی، و شکل برش خورده زیر که مشخصات ساختی جکوزی را نشان می دهد می توان حجم جکوزی را محاسبه کرد.
V1= Πr2h=3.14*r12*0.4 V2= Πr2h=3.14*r22*0.8 Vtot=V1+V2 :حجم جکوزی

پیش گرمایش آب جکوزی

محاسبه حرارت مورد نیاز برای پیش گرمایش جکوزی مانند روشی است که برای آب استخر در نظر گرفتیم با این تفاوت که مدت زمان پیش گرمایش آب جکوزی را 1 تا 2 ساعت در نظر می گیریم.
Q2= ( جکوزی حجم (گالن*(Tf-Ti)*8.33/(مدت زمان پیش راه اندازی)

 

دمای مناسب برای جکوزی

عدد 39 یک عدد مناسب برای آب جکوزی است.
با دانستن حجم و دمای آب می توان حرارت مورد نیاز برای پیش گرمایش آب جکوزی را بدست آورد.

 

محاسبه بار حرارتی اتلافی از سطح جکوزی

برای بدست آوردن این حرارت می توان از جدول (اتلافات حرارتی از سطح استخر) استفاده کرد و با ضرب عدد بدست آمده در 2 (به دلیل تلاطم بالاتر جکوزی نسبت به آب استخر) و ضرب این عدد در مساحت جکوزی، حرارت اتلافی از سطح جکوزی را بدست می آوریم.
در جکوزی اتلافات دیگری نیز وجود دارد که به دلیل ناچیز بودن این اتلافات، از اشاره کردن به آن¬ها خودداری می¬کنیم.
حال برای محاسبه Q5 کافیست این دو بار حرارتی را با هم جمع کرد.

 

پمپ های جت جکوزی

پمپها بر اساس نوع استخر و نرخ تغییر آب (Turnover Rate) در آنها انتخاب می شوند. نرخ تغییر در اینجا به زمان مورد نیاز پمپ، برای تامین حجم آبی برابر با آب موجود در استخرها از طریق سیستم فیلتراسیون اطلاق می گردد. نرخ های توصیه شدهء تغییر، بر اساس نوع استخر متفاوت می باشند. برای محاسبه حجم استخر بهتر است ابتدا شکل فیزیکی آن را مورد بررسی قرار داده و به بخشهای کوچک تقسیم بندی نماییم تا محاسبه حجم ساده تر شود. پس از تعیین حجم استخر باید نرخ تغییر را برای نوع استخر بدست آوریم. (تعیین حجم استخر در قسمت گرمایش به صورت کامل آموزش داده شده است)

پمپ گردش آب جکوزی

برای دستیابی به تعداد دفعات تعویض آب در جکوزی ها امکان پذیر باشد، پمپ گردش آب باید قابلیت به غلبه بر افت فشار های ایجاد شده در مسیر آب و تامین دبی مورد نیاز را داشته باشد. آن دسته از پمپ هایی که تنها برای ارسال آب با فشار به داخل استخر مورد استفاده قرار می گیرند معمولا مجهز به سبد و محفظه صافی نیستند. به استثنای آن ساختار کلی و سایر اجزای مورد استفاده در آن ها مشابه با پمپ ها و موتورهای معمولی است.

در جکوزی ها گاهی از پمپ های دو سرعتی استفاده می شود. که کارکرد پمپ با وضعیت سرعت پایین برای ماساژ ملایم و به گردش در آوردن آب در حین فیلتر کردن آب و وضعیت سرعت بالا برای ایجاد جریان پرفشار آب مورد استفاده قرار می گیرد.
به طوری که برای ارسال آب با فشار به داخل استخر از سرعت بالا 3450rpm استفاده می شود. در حالی که برای به گردش در آوردن آب در حالت معمول، فیلتر کردن و گرم کردن آن از پمپ های سرعت پایین 1750 rpm استفاده می شود. در حالی است که در وضعیت دوم برای فیلتر کردن آب استخر، سبد و محفظه صافی نیز به کار گرفته می شود.

البته گاهی اوقات نیز به جای پمپ های دو سرعتی از دو پمپ مجزا استفاده می شود که یکی از آن ها به صورت دایمی آب را در مدار به گردش در می آورد و دیگری که همان پمپ اصلی جکوزی است صرفا برای ایجاد جت آب به کار گرفته می شود.
سرعت متداول موتورهای مورد استفاده در استخرها و جکوزی ها معمولا 3450 rpm و حداقل سرعت آن ها 1750 rpm است. استفاده از موتورهای دو سرعتی موجب صرفه جیی در مصرف انرژی می شود. در صورت استفاده از پمپ های دو سرعتی اطمینان حاصل کنید که در حداقل و حداکثر سرعت پمپ تمامی نیازهای شبکه لوله کشی تامین می شود.

برای انتخاب پمپ جکوزی باید دبی مورد نیاز بر مبنای حجم کاسه جکوزی و نرخ تعویض آب استاندارد محاسبه کرد. پس از محاسبه دبی پمپ نوبت به محاسبه فشار دینامیکی کل می رسد. تنها نکته ای درباره جکوزی ها باید در نظر گرفته شود آن است که افت فشار ایجاد شده به واسطه نازل های پاشش آب که معمولا مقدار قابل توجهی نیز هست باید حتما از کاتالوگ شرکت سازنده استخراج شده و در محاسبات لحاظ شود. سایر اجزای سیستم لوله کشی جکوزی ها با استخر ها یکسان است.

به عنوان یک قاعده سرانگشتی در جکوزی ها برای دستیابی به حداکثر بازده ممکن، شدت جریان آب عبوری از هر یک از جت های پاشش آب حداقل باید 57 L/min باشد. بنابراین اگر سیستمی داشته باشیم که شدت جریان عبوری از آن 227 L/min باشد، برای این جکوزی حداکثر می توان چهار جت پاشش آب در نظر گرفت.

به عنوان یک قاعده سرانگشتی دیگر می توان گفت که توان مورد نیاز موتور برای هر یک از فواره های مورد استفاده در جکوزی تقریبا باید 0.187 Kw در نظر گرفته شود. لذا برای یک جکوزی با چهار فواره مجزا، یک موتور 0.75 Kw نیز کافی است. البته این توان در صورتی کافی خواهد بود که پمپ صرفا برای ارسال آب با فشار بالا به داخل استخر به کار گرفته شود.
اما در صورتی که پیش از ارسال جت آب به داخل استخر، آب از میان فیلتر و گرمکن استخر نیز عبور کند و یا در مواردی که فاصله تجهیزات از جکوزی بیش از 6m است بخشی از توان پمپ در اجزای یاد شده به هدر خواهد رفت. بنابراین در شرایط توان مورد نیاز پمپ به ازای هر یک از جت های پاشش آب بیش از 0.187Kw خواهد بود.

همان طور که پیش از آن نیز گفته شد بر مبنای الزامات بسیاری کدها و آیین نامه ها، نرخ تعویض آب جکوزی ها باید هر نیم ساعت یک بار یا 48 بار در شبانه روز باشد. بنابراین در هنگام انتخاب پمپ برای جکوزی ها اطمینان حاصل کنید که پمپ قابلیت تامین دبی مورد نظر حتی در صورت کثیف شدن فیلترها و افزایش مقاومت آن ها در برابر عبور جریان دارد.

در جکوزی ها گاهی برای تامین جت آب به جای یک پمپ بزرگ از چند پمپ کوچکتر استفاده می شود. در چنین مواردی چند دهانه با چند لوله مجزا نیز در داخل جکوزی در نظر گرفته می شود که هر یک آب را به مدار مربوط به خود تخلیه می کند. در این صورت اگر دهانه یکی از این دریچه های تخلیه توسط دست یا پای افراد مسدود شود، آب از طریق سایر دریچه ها مکیده می شود و از آسیب دیدن افراد نیز جلوگیری به عمل می آید. حداقل فاصله این جکوزی ها در جکوزی 300mm در نظر گرفته می شود. البته در استخرها که دریچه تخلیه اصلی در قسمت عمیق قرار دارد احتمال بروز مشکلات مذکور بسیار پایین است و برای همین در استخرها به ندرت از دریچه های تخلیه کمکی استفاده می شود. ضمن آنکه در استخرها نیروی مکش بین اسکیمر و خط تخلیه تقسیم می شود. بنابراین شدت مکش خط تخلیه به حدی نیست که برای شناگران مشکل آفرین باشد.

گرم کردن آب جکوزی

برای گرم کردن آب جکوزی نیز درست همانند استخرها می توان از گرمکن های پیش ساخته و یا دیگ ها و مبدل حرارتی استفاده کرد. صرفنظر از روشی که برای که برای گرم کردن آب جکوزی مورد استفاده قرار می گیرد، باید گفت که سیستم گرمایش آب یکی از مهم ترین بخش های جکوزی به شمار می رود. چرا که اصلی ترین دلیل استفاده از جکوزی ها، آب گرم آنهاست. بنابراین اگر سیستم گرمایش آب به خوبی کار نکند جکوزی عملا بدون استفاده خواهد بود.

صرفنظر از نوع سیستمی که برای گرم کردن آب جکوزی مورد استفاده قرار می گیرد، این سیستم باید قابلیت گرم کردن آب در مدت زمان سی دقیقه را داشته باشد. برای گرم کردن آب جکوزی ها می توان از گرمکن های گازسوز، گرمکن های الکتریکی یا حتی گرمکن های خورشیدی استفاده کرد. هر چند که استفاده از گرمکن های خورشیدی برای جکوزی ها چندان توصیه نمی شود.

 

فیلترهای فشنگی

فیلترهای فشنگی معمولا در استخرهای کوچک یا جکوزی ها مورد استفاده می گیرند. این فیلترها اساسا در سیستم لوله کشی استخرهای درمانی یا جکوزی مورد استفاده قرار می گیرند که در آن ها تعداد زیادی از نفرات در حجم آب نسبتا کمی می نشینند و حجم باکتری ها، چربی ها و آلودگی آب که فیلتر باید آن را از آب تفکیک کند بسیار زیاد است. در جکوزی ها به دلیل افزایش بسیار زیاد بار ناشی از حضور شناگران در حجم کمی از آب، فیلترهای فشنگی در معرض آلاینده های بیشتری نسبت به استخرها هستند. در جکوزی ها دمای آب معمولا به اندازه 13.9C بیشتر از استخرهاست. در این دما حتی در شرایط برابر نیز چربی بسیار بیشتری از پوست بدن خارج می شود.
با توجه به این که در جکوزی ها حجم آب موجود به عنوان یکی از عوامل تعیین کننده مطرح است با استفاده از جدول زیر می توان زمان مورد نیاز برای دستیابی به افزایش دمای آب به اندازه 17C را محاسبه کرد. البته چنین جداولی صرفا به عنوان نمونه و برای محاسبه سرانگشتی ظرفیت مورد نیاز کاربرد دارد.

جت های پاشش آب

جت های پاشش آب در جکوزی ها یکی از اجزای بسیار مهم به شمار می روند. چرا که تاثیر آب درمانی و لذت بخش استفاده از جکوزی تا حد زیادی منوط به عملکرد صحیح جت های پاشش آب است. نکات مهمی که درباره جت های پاشش آب جکوزی ها باید در نظر گرفته شود عبارتند از:

• هرگز کیفیت را فدای کمیت نکنید. اگر چند جت پاشش آب با تعداد کمتر در مکان های مناسب نصب شوندبسیار بهتر از آن است که تعداد زیادی از آن ها با کیفیت نه چندان خوب در مکان های نامناسب تعبیه شده باشند. به منظور دستیابی به حداکثر خواص درمانی یا حداکثر کسب لذت از جکوزی ها، جت های پاشش آب باید آب را با فشار مناسب به نقاط کلیدی بدن بپاشد.پاشش آب به گونه ای باشد که فرد احساس کند آب بدن وی را ماساژ می دهد. بنابراین لزوما ضرورتی ندارد که تعداد بسیار زیادی جت آب در جکوزی باشد. بلکه در نظر گرفتن تعداد کافی در مکان های مناسب نیز می تواند ضامن رسیدن به هدف مطلوب باشد.
• جت پاشش آب بسیاری از جکوزی ها مجهز به دمنده های هوا نیز هستند که با استفاده از آن ها می توان مخلوطی از آب و هوا را به داخل سالن استخر ارسال کرد. دمنده های هوا از جمله تجهیزات الکترومکانیکی جکوزی ها به شمار می روند که با استفاده از آن ها هوا به داخل جکوزی دمیده می شود. این دمنده ها مجهز به پمپ های هوای گریز از مرکز هستند. عملکرد این پمپ ها به گونه ای است که هوا را به داخل مکیده و پس از گذر ار روی پمپ و خنک کردن آن به داخل جکوزی می دمند. هوایی که به این شکل به داخل جکوزی دمیده می شود، موجب تلاطم بیشتر آب و افزایش تاثیر ماساژ گونه آن بر روی بدن شناگران می شود. مزیت دمیدن هوا در میان جت آب آن است ک فشار آب آن است که فشار آب بسیار تاثیرگذارتر و در عین حال ملایم تر به بدن وارد می شود.

 

دمنده آب

جت های پاشش آب جکوزی ها در انواع مختلفی مانند جت گلویی، جت های ثابت، جت های گروهی، دورانی و خطی موجود هستند. همچنین به منظور ماساژ دادن پشت، گردش یا پا می توان جت ها را در موقعیت های مختلفی نصب کرد.

سایر تجهیزات جکوزی

در جکوزی ها متناسب با هزینه ای که کارفرما در نظر می گیرد می توان انواع و اقسام تجهیزات اضافی و تزیینی را به مجموعه اضافه کرد این تجهیزات شامل انواع روکش ها، دماسنج ها، عصاره های گیاهی برای افزودن به آب و غیره می شود.

دماسنج

در جکوزی ها برای آن که شناگران از دمای آب مطلع باشند از دماسنج استفاده می شود. مناسب ترین محل برای نصب این دماسنج ها به ویژه در استخرهای عمومی، اسکیمر است. البته دماسنج های مورد استفاده برای این کاربرد در انواع و مدل های مختلفی عرضه می شوند. معمولا مناسب ترین محل برای این دماسنج ها در داخل سبد اسکیمر است. به این ترتیب هم دماسنج از دید پنهان می ماند و هم دمای آب برگشت اندازه گیری می شود.

مواد معطر

در جکوزی ها متناسب با هزینه ای که کارفرما در نظر می گیرد می توان انواع و اقسام تجهیزات اضافی و تزیینی را به مجموعه اضافه کرد. یکی از روش ها مواد معطر است که می توان آن ها را به آب جکوزی افزود. اکثر این مواد ضرری برای سلامت بدن ندارند ولی چون اکثر آن ها حاوی مواد چرب هستند، افزودن آن ها به آب به نوعی موجب افزایش میزان آلودگی آب می شود که نتیجه آن تسریع در کثیف شدن فیلترهاست.